De Schoolpraktijk van Dalton

Op Dalton scholen in het VO worden hier 2 voorbeelden van trajecten beschreven:
a. Teamleren op het Hogeland College
b. Certificering daltondocenten

Vraag en aanpak
“de klant aan het woord”

a. Team leren op het Hogeland College
‘Maak Dalton nog meer zichtbaar in je lessen.’ Dat was één van de aanbevelingen na de laatste NDV-visitatie op Het Hogeland College, afdeling Uithuizen. Het bordje op de muur hing er al een poosje, dus tijd om het ietwat te verhangen.

We waren het er al gauw over eens hoe we dat wilden aanpakken: inktvlekwerking. Vijf docenten begonnen 2 jaar geleden derhalve, onder leiding van APS-er Hendrik de Vries met ‘Teamleren’. Het woord zegt eigenlijk al veel. Dit kleine team nam zich het volgende voor: gebruik elkaars ervaring, kennis, enthousiasme, expertise, maar ook hulpvragen om daar met elkaar beter van te worden. Daarbij stonden daltonisering en de belangrijkste docent-competenties centraal.

Middels het maken van video-opnames in lessen en uiteraard het gezamenlijk bekijken en evalueren ervan ontstond er gauw een ontdekkings- en leersfeer. Van: “Hé, ben ik dat?” naar: “hé, zo kan het ook!” Daarmee werd langzamerhand een ontwikkeling in gang gezet op weg naar het gestelde doel. Het tweede jaar verdubbelde het aantal teamleden en inmiddels zijn we met 20 collega’s aan het Teamleren. Begeleid door twee docent-coaches is er daarmee iets gezamenlijks aan het groeien. De ontwikkelingen worden vastgelegd in (digitale) portfolio’s en deze worden aan het eind van het schooljaar door een (deskundig) panel positief kritisch besproken in het ‘panelgesprek’. Dit is een evaluatiemoment waarin wordt vastgesteld waar je expertise ligt en hoe die meer in school gebruikt kan worden. Tevens worden vorderingen vastgelegd en te maken stappen voor het volgend jaar worden geïnitieerd.

Tijdens de bijeenkomsten, en dus ook in de portfolio’s, wordt het individuele leren zichtbaar gemaakt en alle betrokkenen kunnen daar hun voordeel mee doen. Dat is eigenlijk de essentie van teamleren. En daarmee ontwikkelen niet alleen individuele docenten (en coaches) zich , maar ook de organisatie, de hele school dus.
Aan het begin van het nu lopend traject Teamleren op het Hogeland College reageerde een collega, gevraagd naar wat ze verwachtte van Teamleren met: ‘ Ik heb altijd gedacht: Wie interesseert het eigenlijk wat ik in de klas doe? Nu kan ik dingen echter delen en dat lijkt me leuk en leerzaam.’

En dat is mede de kern van waar Teamleren om draait: Laten zien wie je bent en wat je kunt. Daarmee ontstaat eigenaarschap over het eigen leren en leert ook de (Dalton-)organisatie waarin je werkt bewust en zichtbaar. Deelnemende docenten kijken meer door de ‘dalton-bril’ naar de eigen lessen en waar nodig of gewenst worden deze bijgesteld.
Maar natuurlijk draait het vooral ook om de leerling. Zij geven docenten meer feedback, ervaren meer de dalton principes en er is meer leerrendement.
Eppe Scholtens
(Het Hogeland College Uithuizen)

B: Certificeringtraject

Op daltonscholen kunnen docenten zich laten certificeren als Daltondocent (NDV). Teamleren blijkt een zeer inspirerende en effectieve manier te zijn om een bekwame Daltondocent te worden.

Formele eisen die gelden voor elk certificeringtraject:

• De studielast is ten minste 160 uur per deelnemer (zie bijlage voor specificatie).
• Deelnemers bestuderen relevante literatuur over (achtergrond en invulling van) daltononderwijs en maken een keuze uit voor hun leerdoelen relevante bronnen.
• Deelnemers kunnen de kern van daltononderwijs herkennen en richting geven m.b.v. de hiervoor relevante modellen, zoals de vertrouwensdriehoek, de ontwikkelingsdriehoek en het negenveld.
• Deelnemers moeten minimaal bij 80% van de bijeenkomsten aanwezig zijn; bij afwezigheid wordt een vervangende opdracht afgesproken.
• Werkstukken en praktijkopdrachten die door deelnemers worden gemaakt moeten bruikbaar zijn in de school en worden tijdens de opleiding beschouwd als ‘daltontaken’. De inhoud daarvan wordt samen met de deelnemers vastgesteld, zodat er een optimaal leereffect mogelijk is.

Het resultaat van het opleidingstraject wordt aan het eind beoordeeld d.m.v. gesprek over het portfolio in de vorm van een panelgesprek. In dit gesprek bewijst de deelnemer dat hij/zij ‘dalton-competent’ is. Zo’n panel bestaat in ieder geval uit:

• een directielid van de school
• een andere daltonopleider
• de trainer/coach

Naast de formele eisen aan omvang en vorm, die voor elk certificeringtraject gelden, zal het traject zelf worden ingevuld met thema’s die aansluiten bij de beginsituatie en doelstellingen van de deelnemers / de school / afdeling.
De werkwijze zal steeds ook de daltonkenmerken dragen, zodat deze niet alleen onderwerp van de studie zijn, maar ook ervaren worden en aanleiding zijn tot spiegelen en reflectie. Een van de door ons veel gebruikte vormen is teamleren.

Teamleren in de daltonpraktijk
De afgelopen jaren is deze aanpak op verschillende scholen met succes toegepast. Het blijkt een inspirerende en leerzame manier om, samenwerkend binnen het eigen team, een bekwaam daltonleraar te worden.
Naast alle eigen leervragen van de deelnemers, staan een aantal vragen in zo’n traject centraal:

• Hoe maak je in je lessen de daltonprincipes zichtbaar?
• Hoe begeleid en coach je een leerling optimaal zodat hij/zij eigenaar kan worden van het eigen leerproces?
• Hoe maak je gebruik van de daltonexpertise van je collega’s?
• Hoe zorg je voor meer leerrendement bij je leerlingen en hoe geef je dit vorm vanuit de daltonprincipes?
• Welke visie op onderwijs en concepten van leren liggen ten grondslag aan dalton?

In minimaal 7 middagbijeenkomsten, verspreid over een jaar, werken leraren in een team samen.
Op de voorafgaande ochtend worden er video-opnames bij de deelnemers in de klas gemaakt. Deze gebruiken we in de bijeenkomsten om met elkaar te leren. We bekijken de beelden en benoemen de kwaliteiten van leraren en verkennen waar kansen voor groei en verbetering liggen. Dit heeft diverse voordelen: de bijeenkomsten blijven dicht bij de praktijk, collega’s leren zo elkaars praktijk kennen, er ontstaat een open sfeer, waarin niemand de schijn hoeft op te houden en het gesprek gaat over de essenties en kwaliteiten die met dalton verbonden zijn.
Tussen de bijeenkomsten door proberen leraren in hun eigen lespraktijk (voor hen) nieuwe daltonaanpakken uit of verbeteringen op al bestaande routines..

Inhoudelijk staan de volgende onderwerpen en thema’s centraal:

• Reflectie op eigen praktijk (onder meer met behulp van video);
• Daltonprincipes vertalen naar leersituaties in de praktijk van deze school;
• Klassenmanagement;
• (Activerende) didactiek (waaronder: samenwerkend leren, reflectieve werkvormen, werkvormen voor verdieping van leren);
• De pedagogische dimensie: het creëren van een leer- en leefklimaat;
• Coachingsvaardigheden;
• Ontwerpen van lessen en daltontaken;
• Portfolio, acties, afspraken.

De deelnemende leraren bezoeken elkaars lessen en vragen en geven feedback. Tijdens het traject bouwt elke deelnemer een portfolio op met voorbeelden en bewijzen van kennis, vaardigheden en kwaliteiten. Daarmee wordt zichtbaar wat hij/zij kan, wil, doet en waarmaakt in de eigen daltonpraktijk.

In het portfolio zitten bewijzen van actieve deelname aan het traject teamleren.

• 360º feedback, video- opnames + reflecties vanuit de vragen: Wie ben ik? Wat kan ik? Wat wil ik? Wat maak ik waar?
• De SBL-competenties en/of de X-factor van de daltonleraar
• De daltonprincipes zichtbaar maken in de lessen
• Het kunnen ontwerpen van daltontaken
• Het krachtig kunnen begeleiden van daltonuren

Vaste onderdelen van het traject Teamleren in de daltonpraktijk:

• Leren in de context: trainen, coachen in praktijk;
• Uitvoeren/doen, reflectie, uitproberen, acties, verdiepen Eigen kwaliteiten en competenties;
• Daltonprincipes die iets zeggen over leren uitdiepen en vertalen naar hun praktische consequenties ;
• Pendelen tussen concept en praktijk;
• Eigen leerproces…wat verzamel je in je portfolio? (Verzamelen, selecteren, presenteren);
• Leren van elkaar en met elkaar;
• Eigen verantwoordelijkheid inhoud geven;
• Samenwerken;
• Zelfstandigheid;
• Uitgaan van kwaliteiten en competenties;
• Opleiden van daltoncoaches(is een mogelijkheid);
• Video-interactie-begeleiding als middel;
• Trainingen op maat: daltondidactiek, leren/concepten en pedagogiek;
• Werken met maatjes;
• Eigen portfolio, werken aan SBL competenties;
• Portfoliogesprek en presentatie.